1 AINAWNI by Lalnunchanga Taitea

(He thawnthu tawi ngaihnawm tak hi Sangzuala Pachuau, MZU ziah a ni - 

Lalnunchanga Taitea)

A naupang chhe tawh lo tih a hmel han en mai pawhin a lang ve thei tawh a, a kum avangin KTP lamah pawh nêk chhuahin la awm êm lo mah sela, chuti tehchiamin a inrawlh peih tawh lo. A tlangval chhuah lai hun leh a taksa leh a hmel pawh a la mâm that ve lai hun te a chhui kîr ve thin. He khawvelah hian a kawppui âwm mi, a duhzawng a la tawng lo nge amah zawk hi an la tawng fuh lo tih pawh a hrethiam tawh bîk lo.

Han ngaih tur em em a hre chuang lo nain a lung zawng a lêng thin. A naupan lai a ngai em ni ang tih a ngaihtuah a, an retheih thin em avangin han ngaih tur a awm si lo. A nunhlui a han chhui kîr a, lung tileng lai tak tur a chhui chhuak zo bawk si lo. A theih ang tâwka a beih ve avangin a inzir chhuak ve hrâm a, amah inchâwmna khawp tur hna a thawk a ni ve mai a, a hna erawh chapopui tham a awm lo.

A hna avangin thingtlang hmun hrang hrangah an sawn kual a, thenrual leh thian tha hmelhriat zawng a ngah ve lam pui a ni. Mahse, a neih loh thil avangin a khua a har ru veng veng thin thung; sawi erawh a sawi chhuak ngai miah lo. ‘Di tawn ni awm ve maw thai turah’ tih hi a inngaihbel a, a nui ruh ruh thin. A hmel a chhia pawh a ni hran lo, tlangval hmeltha angreng fu chu a ni; mahse, engtizia nge maw ni le! A ngaihna tak pawh a hre bik lo. Pathianah a innghat ve mai a, chung lam hi zawngin a hun takah hian thil a ti chat mai zel a nia tih chu a thuvawn a ni.

Aizawlah an sawn leh ta. A awmna vêng a sawn a, kawng ân hnuai hnuai leh a luah a, dan pangngaiin mi in hnuai bawk.

Tûk khat chu an kawt kawngpui hrûlah nilum ai pahin a pheikhawk hman thiam, Zion street-a chêng 500 tlawng maia a lei ‘Hitz’ ngei mai chu siai hnawihin a pho tang vel a. An thenawmte chanchinbu Vanglaini a chhiar a, a hlam duai duai mai a. Chuti anga a tih fo avang chuan tûk dang aia a danglamna tur a ngaihtuah lo. Mahse, a nilum aina bul kawngpuia tleirawl pathum lo kal dâl dâl chuan a khawvel leh a ngaihtuahna an rawn tawk danglam zo ta! A suangtuahnaah pawh la lût ngai lo thil a ni. Hlim tak leh zângkhâi zeta chu’ng tleirawl nui her herte chu mit-hlei vangin a han melh satliah mai mai a. Chhei..! Chu tleirawl pathum zinga a laia kal, sam ngil deuh, a nuih zawnga a chhehvela hlimna zungzam kâp chhuak chiai chiai âwm tak mai chu!

A phu zawk a, nge ni a hit mup maia tih zawk tur ni le? A mit a la thei lo, a thei tlat lo.

An kal pêl dawn, an pêl chu a ni ta. Chu tlangval chuan a thinlung zawng zawngin a lo en a ni mahna. Chu tleirawl, vantirhkoh tuai thar nge, thâl khaw rose par khaw hai em ni zawk chuan eng emaw a hre thei a ni ang, an kal pelh dawn chiah chuan a rawn melh lêt a. Chu tlangval, hlauh vanga eng lai maha la khûr ngai lo, tunhma hun phei chu ni se pasaltha ni ve ngei tur chu, chu tleirawl mitmeng leh a rawn nuih hmelah chuan a khûr ta tlat a ni.

An kal zel a, an kal liam a. Ni e, an kal liam ta. Lam kâwiah an her liam ta e...

A chanchinbu chhiar chu a han bih leh a, eng thu mah a hmu thei tawh lo. Kha tleirawl hmel hlir kha a hmu uai uai a. A han ngaihtuah a, a ngaihtuah nasat poh leh a buai ting mai a ni. Eng chiah nge a tih hre mumal lovin chhun lai a lo ban thleng der a. Tukverahah a dâk a, a ngaihtuahna a vâi mum mum a. A ni, dâwn lêm a nei thei lo.

Fûr ruahtuiin a châwm len tawh thing hnah hring dup mai te chu a han thlir a, thal khua chu ro viau mah se boruak a la lum si lo. Ralkhat tlâng bâwmin romei a zâm a, a paw chûk mai si a. Fartuah a par sen vâwt vâwt a, vaube lah a par var paw chuai mai si. Thlifim a lo thaw a, e khai! a lung a lêng ta a ni. Heti ang hi maw ni dawn le? En teh vau leh fartuahte chu a rualin an vul asin. Ama kum a han chhût a, a tlem lo, a tlem tawh mawlh lo mai. Tleirawl ûma phe phe rual a ni tawh si lo, mahse kha tleirawl kha.....aw...... kum 15 lo liam a la ni dawn si lo.........

‘Lentu romei zîng hnuaiah,

Thlir ni chhingmit thâwi damtu.

Tuah, vau vul mawite u,

Rual te’n vanglai tawng bîk che u.

Ka pian a hma lua kei zawng,

Tleitir sakhmel ainawn par iang

Vul lai ka vul ve lo ve,

Ainawni’

Duhthu a han sam a, ‘ta se, ve hlauh mai se’ tih chhiar sên loh a han chherchhuan a, duhthu lêng a sâm mai zawng a ni e. ‘Ka lo piang hma lua a ni, ka pian a hma lua, a hma lua em a ni’ tiin a indawm tlawk tlawk a.

Kha ainawn par vul hmaa a lo vul ve ngawt kha eng nge a tulna, eng nge a hlawkna? Eng hlawkna mah a awm lo. ‘Hunin min hai a ni, a hun lovah ka piang a ni kei ve hi, kei ve mai mai hi. Phengphehlepa khua ka tlai zo tawh si, kha khuavang note hmu lo khan hun kha leh chen kha ka lo tei vel a maw, a va uiawm tehlul mai em’

A lung a lêng veng veng a, a han zai dawn ngial a, a hrawk atangin ri chhuak tur a awm lo va, a thinlungah hla a awm hek lo. Khuangchawi thla hleinga zana thla êng vanglai ang mai tleitir nen khan an hun a inpelhsawlh si maw. Theih ni se chu a kum atang chuan kum 10 tal han chhawk then a va châk em. Chuti lo ni thei ta se chuan a ainawn par kha a han bêlbul ve ang a. “A....kan in-upat hleih em mai,” a han ti nui seih a nih pawhin, “Chuti ang tur a ni hleinem, mipa chu upa zawk se inrem a awl zawk asin,” a han ti ang a. A nih loh pawhin, “Nupa kum inrual chu a hmeichhia zawkin an tarsan zel a, a tha lo asin,” te pawh a han ti ang a. Chutah ainawn par vul mawi tê chuan zâwi deuh sepin, “Nia....” a han ti ang a, khawvel tipar mawi zual turin a han nui leh seih ang a.

‘Aw hun i pâmhmai lua e!

Enga’n phengphe khua tlai hmain,

Ainawn tha lêng chhai nan;

Sakhmel dartui i luan loh?

Tinkim dâwnin ngai ve teh,

Kum sawm tal chauh koh kir

A rem lo maw, chutin chhai na’ng e

Ainawni,’

June thla, khaw vawt tawh lem lo takah pawh zing nilum a la ai thin, vawt a tih vang ngawt a ni lo, a tul a ni. Mahse, phei chhheh mawii ten zûnlêng dawihlo rawn phul belh turin rawn tleh dêl dêl zai an rêl tawh ngai lo a ni ang, a tawng ngai tawh lo.

Lung vai takin hun a hmang a, han inchei vel pawh a phûr lo, a inchei loh dawn leh a ‘Ainawni’ kha a hmu thut ang tih a hlau si. A hna thawhna lamah a melh ru a, bazarah leh kawngpui dungah a tawng mial mahna tiin a mit a lên thin, mahse a hmu tawh ngai si lo. A ‘ainawn par’ tê kha hmu leh ta se, a zah theih lohna zawng zawng sâwm khawmin a hming a zâwt ang a, khawii venga awm nge a zawt ang a, eng pawh huamin vawi khata vawi khat na reng reng chu a’n leng tur.

Mahse khawiah nge ‘Ainawni’ kha le? He khawvelah hi chuan a la awm ve ngei ang. Ni e, a la awm ve tur a ni. Nge ni van lam miten an khua leh tui chu khawvel bawlhhlawha tual a lên ve reng an phal lo? Mihring ve tho a lo nih pawhin khati ang em ema thilsiam mawi kha zawng thihna kut pawhin a khawih phal bîk lo vang.

Lo duh ve ta mial se, khawngaihna thinlung khat liamin lo hmangaih ve ta mial se.....e! chu zawng a tih chi lo vang, ani tehlul hian a tinuam zo lo vang a, rethei leh harsa taka awm tur chuan a phal dawn si lo. Engah nge hausa saa a lo pian loh le? Mahse mi dang tan chuan a phal dawn si lo. A ainawn par tê kha mi tâwnah a chul ang maw, a ni thei ngang si lo.

‘Ka neih sum leh sakhmel hi,

Rual tin khûm mah ni lo se;

Bei nge sei rûn dung le,

Zawng zel ta’ng ka tawng mahna.

An sawi fam Thasiam iangin,

Zawlnu Khuavang siali ngei kha,

A rem mahna di thianga’n

Ainawni.’

Ni a ral a, kar a liam a, thla pawh a liam zel a, a ainawn par a tawng leh thei tawh si lo zawng a nih hi. Theihnghilh daih thei se tha tur, mahse theihnghilh chu a tum pawh a tum phal si lo.

Engtik lai nge ni kha, Mas dawn hnaih tawh lam chu a ni ngei mai a, boruak pawh a vawt tan deuh tawh a, thawmhnaw lum lam lei ve pawh a ngai a ni tiin bazar lamah a inchhep phei ve a. Vanneihthlak deuh maiin jacket a duh zawng tak a hmu fuh a, a rin aia tlawmin a lei thei lehnghal a, a lawm hle. Khua a lum lêm lo naa a vah nasat avangin a lum a ti lek lek a, restaurant changkang deuh takah a tei lût a, inhnawh puara haw mai a tum a ni.

A ei tur chah nghah pahin a lehkhabu lei thar chu a bih mai mai a, tih tak taka chhiar erawh a tum chuang lo.

A thutna atanga hla lutuk lo, banin a hliah lek lek lamah chuan ‘vanram’ a va hmu tlat mai le! Chhei khaw raw, Ainawni zu ni pheu maia le! Hun hei leh chen hnuah hian maw? Awm dan thiam har a ti ngang mai a, va hriat biak ta ngawt se anni’n an lo hriat ve si loh chuan; a hming va zawt ta ngawt se a lo hrilh duh si loh chuan; haw rualpuiah va sawm ta se, an lo remtih si loh chuan....manganthlak ve le. Tun tum zawng eng pawh khaw pawh ni se an veng tal a hre tur a ni ringawt mai.

Mahse saw engtizia nge ni ta, Ainawni leh a thiannu chu an va nui ta lo ve, buaina eng emaw tak an nei a nih hmel hle mai, an ip khai leh an thawmhnaw kâr vel an dap nasa em mai. An tawng chu a ring lo teh nain ngun lutukin a’n ngaithla a, an tangka ip an tibo a ni chiang mai le, a va pawi dawn ve aw. Ngaihsak âwm lo taka langin a ngaihven ru reng a, a lehkhabu chu chhiar ni âwm takin a bih ngat ngat a.

Thil an ei tur chu an ei zo fel vek tawh a, a man lamah buaina a awm dawn ta a ang khawp mai. Engtia tih tur nge an ngaihtuah buai nasa a ni tih lah chu a lang reng mai si. An mangang han hawi vel chu lainatawm tak an ni, Ainawni ngat phei chu. A thiannu chuan mangan tawp thilah tlangval lehkhabu chhiar lam chu melh zeuh pahin mi dang hriat phak ve loh tur hian, “ Valentine-a saw.......” a’n ti a. Ainawni chuan, “Teuh lo lutuk....zahthlak.” a’n ti a, lâi em emin a han nui leh rih a. An sawi chu a hre nain a awmzia erawh a hre lo.

A han inngaihtuah rauh rauh va, tih dan tur a hre ta e. A thil eina ruak chu a’n hnâwl kiang a, a ip khai a la a, a tho ta nalh a. Pawisa pêkna hmun lamah chuan a kal a, eng eng emaw a’n sawi bal bal a, dawr nghaktu chuan penin thil a han chhût nauh nauh va, a thil eina man aia tam fê pawisa a phawrh a, eng emaw a han sawi leh hlek a, an inpêk fel hnu chuan ngawi rengin a chhuak ta a.

A chhuah hnu chuan a thutna piah lawka tleirawl pahnihte chuan chu lai hmun chu an rawn pan ve a. Inthlahrun hmel zetin an dinhmun chu an han sawi ve siap siap a. An purse an tihbo thu te pawh an sawi a.

“Ih....kan thil ei man chu.....”

Hmai sen tawn tawna chutia sawitu chu Ainawni kha a ni.

“In thianpa khan in ei man zawng zawng chu a pe fel vek tawh.”

“Tu kan thianpa maw?”

“Tun lawka chhuak ta kha.”

“Kan ei man te nen maw?”

“Ni e, a pêk kêp vek che u alawm. Hei in hawna man tur pawh a dah tel asin.”

“Awi....a va’n fel em em.....”

Sawi tur a awm ta lo, bus chuanna man tur takngial pawh an neih tawh miau loh avangin lawm takin an la a, an chhuak ve ta a.

“ Pakhat zawk chuan a bula mi hnenah chuan, ‘I valentine-a chu a fel tawp.” a han ti a, an insik nawk nawk a. An thil tihbo pawh chu an hmuh an inrin tawh chuan loh avangin an haw tlang ve ta nghal a.

Chu parawl khawhar tak chuan ei a rêl mek a, a tih than tawh avangin thiam pawh a thiam fu nghe nghe a, chaw ei tura a sawm a thianpa chuan milembu chhiar pahin tape a ngaithla a. Ei rawng bawl meka pawh chuan Masi hla chu zâwmin a faifûk hluah hluah a, a faifûk fuh em avangin a nuih a za a, a han nui leh rih thin a, nuih leh faifûk chu a inrem teh chiam lo. Uluk fahrana a bai chhuan a chawh hauh hauh lai chuan kawngka an rawn kik a.

“Lo lut rawh.....come in.” tiin uang angreng takin a lo chhâwn a, kawngka a’n hawng a, a rin loh lutuk a lo ni a!

“ E he!” a’n ti ngawt a. Ainawni thiannu kha a ni.

“Hei Christmas card ka rawn pe dawn che a......bakah maw, ka û-in zanah lo lêng ula a tia.......” a ti bah deuh niai a. “Kan kal leh mai” a ti a, a thiannu nen chuan an kal leh ta mai a.

“Tu nge a û chu ni dawn le, amah pawh kha ka hre chiah chuang si lo va.”

“Tuna mi kha i hre lo va maw?”

Hre nang, hmuh chu ka hmu tawh a.”

“Ka hria alawm, chu mi kha mi chu a nia........”

“A nih leh tu nge a û chu ni a?”

“Aw......engtin nge i hriat loh theih?”

“Ka hre lo theia ka hre lo reng alawm.”

“Card kha en la i hre mai ang chu...”

A Masi card dawn thar chu a’n keu va. ‘To, my VALENTINE.......’ chhei khaw raw!

“Kha nau kha chu hman ni-ah ka hmu a, an purse tibo tia ka hrilh che te kha an nia, a thiannu nen an nia.”

“A thiannu a ni hleinem, a û alawm.”

“Maw......AINAWNI.”

Restaurant-ah pawh ‘valentine’ tih te chu an sawi ngei kha, a chiang ta.

“Chuti, i kut sil rawh, chaw ei ang.......thuai vatin....”